این روزها با رشد و گسترش کارهای اداری و یکجا نشینی، افراد بیشتر ساعات روز را در محل کار سپری می‌کنند. انجام کارهای ساده، یکنواخت و طولانی باعث خستگی روانی فرد می‌شود و بعد از مدتی اصطلاحا “حوصله‌اش سر می‌رود.” ما در محیط کاری خود با توجه به داشتن توانمندی‌ها باید بتوانیم به نیازهای کاری، مطالبات و درخواست‌ها پاسخ بدهیم. اگر تعادل بین نیازها، درخواست‌ها، مطالبات و خواسته‌های کاری با توانایی و خروجی فرد از بین برود، پدیده‌ای به نام ” فرسودگی شغلی” یا “Job Burnout” ایجاد می‌شود. فرسودگی شغلی پدیده‌ای است که جامعه امروز ما با آن دست به گریبان است. یک معضل خاموش و در حال گسترش در بین افراد و مشاغل مختلف.
اگر فعالیت و تلاش‌های کاری در حد توانایی و ظرفیت فرد باشد، خستگی به وجود آمده کاملا طبیعی بوده و با استراحت و خواب از بین می‌رود. اما اگر همین خستگی ساده در اثر انجام کارهایی یکنواخت، ساده و طولانی و در شرایط نامساعد کاری انجام شود، به تدریج مزمن شده و بعد از مدتی به صورت عوارض طولانی مثل ناراحتی‌های جسمی و روانی دیده می‌شود. اگر این خستگی‌ها درمان نشوند به خستگی‌های مزمن عصبی و عمومی و در نهایت خستگی مفرط تبدیل می‌شوند و تمام اعمال جسمی و ذهنی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. فرسودگی شغلی به دلیل خستگی شدید ذهنی و فیزیکی ناشی از استرس مزمن در محیط کار ایجاد می‌شود.
علائم و نشانه‌های فرسودگی شغلی
از شایع‌ترین علائم این سندروم عبارتند از: احساس پوچی، کاهش سلامت جسمی، سردرد، بیخوابی، مشکلات قلبی و عروقی و مشکلات اسکلتی عضلانی. همچنین فرد احساساتی چون افسردگی، دلسردی، دلواپسی و هیجانات منفی، بی انگیزگی، بی هدفی، حواس پرتی، عدم تمرکز و کاهش تمایل انجام کار را تجربه می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد فرسودگی شغلی باعث افزایش ساعات غیبت از کار، کاهش ظرفیت و راندمان کاری افراد و همچنین افزایش حوادث شغلی می‌شود.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به فرسودگی شغلی هستند؟
افرادي دچار فرسودگي شغلي مي‌شوند، که اغلب کمال گرا بوده و به طور افراطي درگير کار و شغل می‌شوند و همچنین اهدافی غير واقعي براي کارشان در نظر گرفتند. پزشکان، معلمان و کارمندان جزو گروه‌های شغلی هستند که آمار بالای فرسودگی شغلی در میان آنها دیده می‌شود. بر اساس مطالعات انجام شده، آمار و ارقام مربوط به شیوع فرسودگی شغلی در ایران و جهان درصد بالایی از این بیماری را نشان می‌دهد. در ایران به ترتیب کمترین و بیشترین درصد شیوع فرسودگی شغلی 16 تا 67 درصد است. در دنیا آمار مربوط به شیوع فرسودگی شغلی بین 4/2 تا 72 درصد است.
راهکار مقابله با فرسودگی شغلی
اگر احساس می‌کنید دچار فرسودگی شغلی شدید، آن را جدی گرفته و به فکر راه‌حل باشید. در ادامه مواردی را جهت کاهش ابتلا به فرسودگی شغلی عنوان می‌کنیم:
1- برای خودتان اولویت کاری مشخص کنید
کارهایی که باید انجام دهید را با مشورت مدیر، بر اساس اولویت انجام و اهمیت دسته‌بندی کنید. با این روش کارهایی که باید انجام و کارهایی که باید به زمان دیگر موکول شوند، مشخص می‌شوند. در نتیجه استرس کمتری خواهید داشت.
2- نیروی کمکی داشته باشید
اگر احساس می‌کنید حجم کاری بالایی دارید و از پس آن برنمی‌آیید، از همکارانتان کمک بگیرید. برخی افراد تصور می‌کنند اگر در محیط کار از کسی کمک بگیرند، نشانه ضعف عملکرد و ناتوانی در تخصصشان است.
3- به اندازه کافی بخوابید
هیچ چیز به اندازه‌ی یک خواب خوب و راحت شما را برای یک روز کاریِ پر انرژی و پر بازده، آماده نمی‌کند.
4- از مرخصی‌هایتان استفاده کنید
گاهی لازم است کمی از کار دور شوید و به تعطیلات بروید. این کار به بازگشت انرژی شما کمک شایانی می‌کند. سعی کنید بعد از پایان ساعت کاری نیز به مسایل و مشکلات مربوط به کار فکر نکنید.
5- ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید
فعالیت فیزیکی و ورزش برای لحظاتی شما را از استرس و فکر و خیال مسایل کاری دور می‌کند. همچنین به بالا بردن روحیه و تاب‌آوری هم کمک می‌کند.
6- خلاق باشید
خلاقیت و نوآوری در انجام کار، شما را از فرآیند تکراری بودن کارها، دور می‌کند. با اعمال خلاقیت نه تنها اعتماد به نفستان افزایش می‌یابد بلکه کار کردن دیگر تکراری و خسته کننده نخواهد بود.
تاثیر فرسودگی شغلی روی کسب و کارها
فرسودگی شغلی، نه تنها برای کارمند مضر است، بلکه برای سازمان هم پیامدهای منفی به دنبال خواهد داشت. از جمله:
1- کاهش بهره‌وری
حال روحی و سلامتی جسمی افراد، روی بهره‌وری مجموعه نسبت مستقیمی دارد. سازمان‌ها و مجموعه‌ها اگر به دنبال افزایش بهره‌وری هستند، باید به نکاتی از جمله استاندارد کردن محیط کار و تجهیزات توجه کنند و با استفاده از محصولات ارگونومیک، محیط کاری امن بسازند. در این مطلب نقش ارگونومی را روی افزایش بهره‌وری و رضایت شغلی بیان کردیم.
2- تاثیر منفی روی سلامتی
استرس و فشار کاری ناشی از فرسودگی شغلی، آسیب‌های جدی را به سلامت افراد وارد می‌کند؛ بروز بیماری‌های قلبی و روحی بخشی از این تاثیرات هستند.
3- افزایش سرعت تغییر و جابجایی کارمندان
وقتی افراد در محل کار بیش از حد معمول کار کنند، نارضایتی و فرسودگی شغلی بیشتر اتفاق می‌افتد. بنابراین کارمندان خیلی زود محل کار را ترک می‌کنند.
با نگاهی به آمار و ارقام و مطالعات انجام شده در حوزه ارگونومی و خصوصا ارگونومی شناختی درمیابیم که توجه به سلامت روان افراد در محیط کار بسیار حائز اهمیت است. سلامت روان به طور مستقیم بر سلامت جسم اثرگذار است. بیماری‌های سایکوسوماتیک خود دلیلی بر این ادعا هستند. بنابراین افراد باید بدانند که با استفاده از روش‌هایی چون بهبود شرایط کاری، تنوع بخشیدن به فرایند کار و حتی محیط کاری می‌تواند در این زمینه، کمک‌کننده باشد.
دیدگاه کاربران